ภาวะมีบุตรยาก (Infertility)

ภาวะมีบุตรยาก คือ การที่คู่สมรส ไม่สามารถตั้งครรภ์ได้หลังมีเพศสัมพันธ์อย่างสม่ำเสมอ โดยไม่มีการคุมกำเนิดอย่างน้อย 1 ปี การมีเพศสัมพันธ์อย่างน้อย 2-3 วัน/สัปดาห์ เพิ่มโอกาศในการตั้งครรภ์ถึง 80% ภาวะการมีบุตรยากแบ่งออกเป็น 2 ชนิด

– ภาวะมีบุตรยากชนิดปฐมภูมิ คือ คู่สมรสยังไม่เคยมีบุตรมาก่อน

– ภาวะมีบุตรยากชนิดทุติยภูมิ คือ คู่สมรสเคยมีบุตรหรือตั้งครรภ์มาก่อนแต่ไม่สามารถตั้งครรภ์ได้อีก

สาเหตุของการมีบุตรยาก

ภาวะมีบุตรยากสามารถเกิดได้ทั้งฝ่ายชายและฝ่ายหญิง หรือเกิดจากทั้งสองฝ่าย รวมถึงไม่พบสาเหตุความผิดปกติใดๆ

สาเหตุจากฝ่ายหญิง เกิดจากความผิดปกติของปากมดลูกและมดลูก ช่องคลอด และความผิดปกติของอุ้งเชิงกราน เช่น ประจำเดือนมาไม่ปกติ หรืออาการปวดท้องผิดปกติ ภาวะไม่ตกไข่ ท่อรังไข่อุดตัน พังผืด เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ รวมถึงการใช้ชีวิตประจำวัน เช่น การดื่มแอลกอฮอร์เป็นประจำ ติดสารเสพติด สูบบุหรี่ ความอ้วนและโรคเครียด

สาเหตุจากฝ่ายชาย ความผิดปกติของสมองส่วนไฮโปธาลามัส และต่อมใต้สมอง ความผิดปกติที่ลูกอัณฑะ เชื้ออสุจิปริมาณน้อย อ่อนแอ หรือมีรูปร่างผิดปกติ ปัญาของอวัยวะเพศไม่แข็งตัว มีปัญหาทางด้านสุขภาพ เช่น เป็นหมันหรือต้องรับเคมีบำบัด รวมทั้งการดื่มแอลกอฮอร์ การสูบบุหรี่ หรือติดสารเสพติด

การตรวจวินิจฉัยการมีบุตรยาก

ในเบื้องต้นแพทย์จะทำการซักถามประวัติเพื่อหาสาเหตุเบื้องต้นก่อน และจะทำการตรวจร่างกายเพิ่มเติม ดูความผิดปกติของฮอร์โมนและโรคอื่นๆ ซึ่งจะทำการประเมินหาสาเหตุในฝ่ายชายก่อน โดยการนำตรวจอย่างของอสุจิมาตรวจสอบปริมาณ การเคลื่อนตัว และรูปร่างของเชื้ออสุจิ หากฝ่ายชายปกติ และการอัลตราซาวนด์เพื่อตรวบอัณฑะ หลอดเลือดในถุงอัณฑะ และท่อนำอสุจิ จึงทำการตรวจในฝ่ายหญิงต่อไป โดยการตรวจระดับฮอร์โมน หาความผิดปกติของร่างกาย ต่อมไร้ท่อ การทำงานของรังไข่ การฉีดสีเพื่อดูท่อนำไข่และมดลูก ประเมินการตกไข่ การส่องกล้องตรวจโพรงมดลูก การอัลตราซาวนด์บริเวณของอุ้งเชิงกรา และการตรวจร่างกายทั่วไป

แนวทางการรักษา

ปัจจุบันวิทยาการทางการแพทย์เพื่อการรักษาภาวะมีบุตรยากได้หลากหลายวิธี ขึ้นอยู่กับความผิดปกติของคู่สมรสที่ตรวจพบ

– การดูแลสุขภาพของคู่สมรสทั้ง 2 ฝ่าย เนื่องจากการดูแลสุขภาพและการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่าง ช่วยเพิ่มโอกาศการตั้งครรภ์ได้ เช่น การออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ รับประทานอาหารครบ 5 หมู่ และการนอนหลับพักผ่อนให้เพียงพออย่างน้อยวันละ 6 – 8 ชั่วโมง ควบคุมน้ำหนักให้อยู่ในเกณฑ์ที่เหมาะสม เป็นต้น ซึ่งการดูแลสุขภาพช่วยให้ร่างกายสร้าง กระตุ้นฮอร์โมนเพศหญิงและเพศชายสมดุลให้สมดุล

– การรักษาด้วยทางการแพทย์เบื้องต้นจากสาเหตุที่ตรวจพบ เช่น การผ่าตัดแก้ไขความผิดปกติของมดลูก ท่อน้ำรังไข่ เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ ผังผืดในอุ้มเชิงกราน ท่อนำเชื้ออสุจิ เป็นต้น

– การใช้เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธ์ุ

• การผสมเทียม โดยการฉีดเชื้ออสุจิเข้าโพรงมดลูกโดยตรง โดยแพทย์จะเลือกอสุจิที่มีความแข็งแรงที่สุด ฉีดเข้าสู่โพรงมดลูกในช่วงที่ฝ่ายหญิงมีการตกไข่ เพื่อให้เชื่ออสุจิที่ฉีดเข้าไปอยู่ใกล้กับไข่มากที่สุด
• การปฏิสนธิภายนอกร่างกาย หรือ การทำเด็กหลอดแก้ว (IVF : In Vitro Fertilization) โดยแพทย์จะนำไข่และอสุจิมาปฏิสนธิภายนอกร่างกายในห้องทดลอง จนมีการเจริญเติบโตเป็นตัวอ่อน แล้วจึงนำตัวอ่อนใส่กลับเข้าไปในโพรงมดลูกของฝ่ายหญิง วธีนี้สำหรับผู้หญิงที่มีอายุต่ำกว่า 38 ปี มีโอกาศในการตั้งครรภ์ 30-50% ในส่วนของผู้หญิงที่มีอายุ 38 ปีขึ้นไปมีโอกาศในการตั้งครรภ์ 30%
• การทำอิ๊กซี่ การฉีดเชื่ออสุจิเข้าไปในเซลล์ไข่ (ICSI : Intracytoplasmic Sperm Injection) โดยการฉีดเชื้ออสุจิเข้าไปในเซลล์ไข่ วิธีนี้เหมาะสำหรับกรณีที่ฝ่ายชายมีอสุจิจำนวนน้อยมากหรือไม่มีอสุจิในน้ำเชื้อ รวมถึงอสุจิเคลื่อนที่ผิดปกติ เมื่อไข่มีการปฏิสนธิและเจริญเติบโตกลายเป็นตัวอ่อนแล้ว แพทย์จะทำการย้ายตัวอ่อนเข้าโพรงมดลูกของฝ่ายหญิงเช่นเดียวกับการทำเด็กหลอดแก้ว